Zakażenie rany – najnowsze metody leczenia oraz polecane środki

Jak wiemy, zakażenie rany może przyczyniać się do poważnych konsekwencji ogólnoustrojowych.

Z tego powodu ważne jest ciągłe prowadzenie odpowiedniego postępowania, zarówno prewencyjnego, jak i reagowania na pierwsze objawy zakażeń.

W tym tekście zebraliśmy procedury dotyczące metod leczenia, prowadzenia badań diagnostycznych, a także wskazaliśmy kilka w środku zapobiegających zakażeniom ran.

Uwaga - tekst nie stanowi porady profesjonalnej odpowiedniej do przypadku pacjenta. Zbieramy tu dobre praktyki i wytyczne, lecz indywidualnych wskazań powinien udzielić lekarz.

Tekst został podzielony na dwa poziomy, zależne od Państwa wiedzy:

Sposoby ochrony ran przed zakażeniem oraz reagowanie w przypadku zakażenia - metody domowe*

*czyli skrócony schemat działania w przypadku niedużych skaleczeń

Pierwszą i najważniejszą zasadą opracowywania ran, jest ich ochrona przed zakażeniami oraz przyspieszanie gojenia.

Każda rana, nawet potencjalnie niegroźna, mała, może zostać zakażona, a co za tym idzie, przyczynić się do trudnej w zwalczaniu infekcji.

Z tego powodu należy korzystać z podstawowych środków zabezpieczania ran:

Do leczenia niedużych ran w warunkach domowych, u osób którym nie dolegają choroby utrudniające leczenie można w miarę lekko podchodzić do tego tematu. Nie oznacza to jednak, że należy zaniedbywać ochronę ran, nawet tych najdrobniejszych.

Każda rana powinna przejść proces oczyszczania/odkażania i musi być zabezpieczona opatrunkiem lub plastrem.

Przede wszystkim należy stale dbać o czystość rany - każde jej odsłonięcie wiąże się z ryzykiem zakażenia. Oznacza to, że odkażanie rany nie jest czynnością jednorazową, albo determinowaną wyglądem rany.

Oczywiście bardziej zabrudzone rany tym usilniej oczyszczamy, jednak rany w lepszym stanie (o kolorze świeżego mięsa) również należy oczyszczać i zabezpieczać, bowiem są podatne na rozmaite zanieczyszczenia. Ważne, aby zminimalizować ryzyko zakażenia rany poprzez odpowiednią jej ochronę i dezynfekcję (uwaga - do dezynfekcji ran używaj środków przeznaczonych tylko do tego celu)

Jak wiadomo, zranienie brudnym przedmiotem lub obecność ciał obcych w ranie zwiększa ryzyko zakażenia. Usuwanie ich powinno odbywać się pod nadzorem lekarza. Warto również zwrócić uwagę na niepokojące objawy, takie jak zaczerwienienie, obrzęk czy wydzielina z rany, które mogą wskazywać na infekcję i wymagają konsultacji medycznej.

Należy:

Przed każdą zmianą opatrunku należy odkażać ranę - środkiem przeznaczonym do oczyszczania (lawaseptykiem) lub odkażania ran,
Po jej oczyszczeniu ranę zabezpiecza się opatrunkiem, stosownym do wielkości rany, tak aby pokryć całą jej powierzchnię,
Opatrunek należy zmieniać maksymalnie po kilku dniach lub w momencie gdy jest zabrudzony, albo mocno zanieczyszczony od strony rany,
Opatrunek nakłada się na ranę dopiero po wyschnięciu środka dezynfekcyjnego (ściśle - antyseptyku - niektóre leki przykryte opatrunkiem mogą odparzyć ranę - przed wykorzystaniem każdego preparatu należy się zapoznać z instrukcją jego stosowania i przeciwwskazaniami),
Jeżeli doszło do zakażenia i pojawiają się kolejne objawy (przewiń do objawów zakażenia ran) należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem, aby leczyć zakażenie od środka. Jednocześnie nadal należy zabezpieczać ranę z zewnątrz. Warto wiedzieć, jak wygląda zakażenie rany - charakterystyczne objawy to zaczerwienienie, ból, obrzęk oraz wydzielina ropna.

Natomiast, jeżeli rana jest poważna lub pacjent zmaga się z trudnościami zdrowotnymi należy poważnie podejść do leczenia, co opisujemy poniżej.

Profesjonalne metody reagowania na zakażenia ran - zapobieganie i przeciwdziałanie

Podkreślenia wymaga procedura ochrony przed zakażeniami

To konsekwentne oczyszczanie lub odkażanie i ponowne zabezpieczanie opatrunkiem, bo nigdy nie wiadomo podczas jakiej czynności może dojść do zakażenia. Proces gojenia może być znacznie dłuższy, zwłaszcza w przypadku poważnych urazów takich jak odleżyny. Nawet z pozoru czyste rany nigdy nie powinny pozostać odsłonięte.

Dodajmy, że podatność na infekcje wzrasta wraz z wiekiem, występującymi chorobami, niedożywieniem, prowadzeniem chemioterapii i in. Zakażeniu rany sprzyjają nie tylko wywołujące je czynniki zewnętrzne, ale takze wewnętrzne. Szczególnie o wysokim ryzyku infekcji przekonują się pacjenci z ranami trudno gojącymi się.

W tym tekście celowo posługujemy się terminami "oczyszczanie" i "odkażanie", które warto wreszcie wyjaśnić:

Oczyszczanie ran odbywa się z pomocą lawaseptyków oraz debridementów (derbidement - ang. oczyszczanie). Pierwsza grupa to roztwory zawierające PHMB. Przyczyniają się do oczyszczania rany z drobnoustrojów, nawadniania jej, usuwania biofilmu. Debridementy to rozmaite pady i gąbki o włoskowej strukturze pozwalającej na mechaniczne oczyszczanie rany. Przyczyniają się do usuwania włóknika, skrzepów i zbierania rozmaitych zanieczyszczeń. Połączenie obu metod znacznie poprawia skuteczność leczenia.
Lawaseptyki to środki o znikomej cytotoksyczności, dzięki czemu mogą być stosowane przez cały okres leczenia rany. Przypomnijmy, że wyróżnia się następujące fazy infekcji w ranie:

zasiedlenie - oczyszczanie
kolonizacja - oczyszczanie
miejscowa infekcja - oczyszczanie + odkażanie
rozprzestrzenianie się infekcji - oczyszczanie + odkażanie + przeciwdziałanie środkami od wewnątrz
infekcja systemowa - oczyszczanie + odkażanie + przeciwdziałanie środkami od wewnątrz

W Konsensusie Kramera czytamy, że zaleca się stosować lawaseptyki razem z antyseptykami.
Odkażanie ran należy wykonywać tylko od fazy miejscowej infekcji w ranie. Dokonujemy tego z pomocą antyseptyków, które mają silniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe. Wykazują także wyższą cytotoksyczność, przez co niektóre środki są niewskazane do ran głębszych niż 2 cm.
Większość antyseptyków nie jest kompatybilna z opatrunkami zawierającymi jony srebra (Ag), dlatego w przypadku ich stosowania wykorzystuje się lawaseptyki (zobacz opatrunki na rany zakażone)

O lawaseptykach szerzej pisaliśmy w innym artykule.

Oczyszczanie ran przyczynia się również do usuwania biofilmu bakteryjnego, co przyspiesza gojenie - więcej informacji pod odnośnikiem. Do jego usuwania również warto stosować lawaseptyki.

Lawaseptyki są szczególnie skuteczne wobec oczyszczania ran z trudnym dostępem. Będą to na przykład rany szarpane, ugryzienia, przekłucia, a także rany tłuczone, w których występuje większa ilość tkanki martwiczej.

Dodajmy również, że lawaseptyki można stosować do odkażania ran głębokich. Są neutralne dla organizmu, dlatego do ran głębokich można nakładać preparat w żelu, a następnie zabezpieczyć ranę opatrunkiem.

Musimy zastrzec, że doboru środków powinien podejmować lekarz prowadzący leczenie rany. Wiedza zawarta w tym tekście może się zdezaktualizować, na rynek wejdą nowsze metody leczenia, dlatego stanowi ona rodzaj pomocy edukacyjnej, a nie wskazania.

Proces zakażenia

Występujące objawy zakażenia, a nawet podejrzenia zakażenia są bardzo ważne, aby przeprowadzić badania nad raną i skutecznie dobrać metody leczenia, minimalizując ryzyko dalszego zakażenia rany. Już podczas pojawienia się pierwszych objawów należy podjąć działania zapobiegawcze. Zakażone rany mogą wydzielać nieprzyjemny zapach oraz ropę o różnych kolorach.

Zakażenie wywołuje odpowiedź układu immunologicznego, pojawia się stan zapalny, dochodzi do uszkodzenia tkanek, a także opóźnia się gojenie ran.

Polecane lawaseptyki:

Jakie są objawy zakażenia rany

Zależnie od rodzaju zakażenia objawy mogą być zróżnicowane:

zapalenie - zaczerwienienie miejsca urazu, lub wokół rany,
obrzęk,
pieczenie,
ból w ranie,
ból nasilający się przy dotyku,
uczucie pulsowania w ranie,
pojawienie się ropnej wydzieliny,
osłabienie,
podwyższona temperatura pacjenta,

W momencie gdy dochodzi do głębokiego zakażenia tkanek, sytuacja pogarsza się coraz szybciej:

pojawiają się krwawienie podskórne,
oddzielanie się fragmentów skóry,
możliwy miejscowy brak czucia skórnego,
pojawienie się gazu w tkankach.

Warto wiedzieć, jak wygląda zakażenie rany, aby móc szybko zareagować. Zakażenie rany może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zakażenia krwi - ogólnoustrojowe które wymaga bardziej kompleksowego leczenia.

Aby zidentyfikować bakterie odpowiedzialne za zakażenie oraz ustalić ich wrażliwość na leki proponuje się badania laboratoryjne

Zakażenia skóry i ran mogą być wywołane przez bakterie, grzyby lub wirusy. Zależnie od środowiska i rodzaju powstania rany można przewidywać jakiego typu bakterie (czy inne patogeny) wywołują zakażenie.

Zakażenie bakteryjne zwykle są powodowane drobnoustrojami flory fizjologicznej. Czyli gronkowcami (Staphylococcus), paciorkowcami (Streptococcus), w tym także szczepami opornymi na antybiotyki (MDRO) np. Gronkowiec złocisty (MRSA).
Innymi przypadkami zakażeń mogą być bakterie występujące w wodzie (np. Vibrio, Aeromans).
Głębsze rany mogą ulegać kolonizacji bakterii beztlenowych, np. z rodziny Clostridium.
Grzyby mogą przedostawać się do organizmu poprzez kolonizację roślin, np. cierni, które po skaleczeniu wywołują zapalenie. Inną metodą jest kolonizacja wrażliwych miejsc skóry spowodowana nalotem zarodników.

Niekiedy posiew może być utrudniony, szczególnie w przypadku owrzodzeń, w którym występuje wiele rozmaitych odmian bakterii.

Badania nie są do końca potrzebne jeżeli lekarze są w stanie rozpoznać dolegliwości po oględzinach i objawach. Niekiedy zaś ta metoda zawodzi, a zagrożenie okazuje się bardziej poważne.

Do badania pobiera się wymaz z rany, aspiruje płyn albo ropę, albo pobiera próbkę tkanki (biopsja).

Podstawową metodą identyfikacji drobnoustrojów jest posiew bakteriologiczny z rany - polega na umieszczeniu próbki na pożywce i poddaniu jej inkubacji w temp. 37°C.

Takie badanie pozwala zidentyfikować m.in. MRSA.

Wyniki otrzymuje się po około 24-48 godzinach.

Przypadku w prątków gruźlicy może zająć to znacznie więcej czasu (nawet kilka tygodni).

Barwienie metodą Grama - to badanie wykonywane jest jednocześnie z posiewem z rany. Pozwala uzyskać szybkie rezultaty - jeszcze w dniu przesłania próbki do laboratorium.

Jeżeli próbka jest dobrej jakości można ocenić rodzaj bakterii wywołujących zakażenie.

Metoda Grama polega na barwieniu próbki, dzięki czemu można rozpoznać drobnoustroje w zależności od ich kształtu i koloru (Gram dodatnie, Gram ujemne).

Wrażliwość na antybiotyki - po uzyskaniu kolonii patogenu podczas hodowli można przeprowadzić próby wrażliwości na różne antybiotyki. Wyniki zwykle są dostępne w przeciągu 24 godzin od przeprowadzenia badania. Dokonuje się ich na próbce z posiewu.

Badanie z wodorotlenkiem potasu - pozwala wykryć obecność grzybów w próbce. Jest relatywnie szybkim testem.

inne badania, jak:

posiew moczu,
posiew krwi,
badanie stężenia glukozy we krwi,
badania promieniowanie rentgena,
badania USG,
hodowla i rozmaz w kierunku prątków.

Leczenie ran zakażonych

W przypadku gdy doszło do zakażenia miejscowego lub ogólnoustrojowego i opisane wyżej metody zapobiegawcze nie przynoszą rezultatów korzysta się z:

Miejscowego leczenia antybiotykami,
Leczenie miejscowe może być uzupełnione nacinaniem tkanki, albo drenażem,
Głębsze zakażenia wymagają antybiotykoterapii doustnej.
W przypadkach spornych na antybiotyki MDRO konieczne może być długotrwałe podawanie leków,
Do tego dochodzą metody chirurgicznego usuwania tkanek martwiczych oraz łączenie powyższych metod - oczyszczania ran, drenażu, leczenia miejscowego.

Kompleksowy opis znajdziecie Państwo tutaj:

http://www.evereth.home.pl/archiwum-pdf/lr/2012/3/1.pdf

Dodajmy, że podczas wszystkich faz leczenia ran stale należy zabezpieczać ranę z pomocą opatrunków i oczyszczać ją. W przypadku ewidentnego zakażenia stosuje się antyseptykę.

Bibliografia:

https://www.cdc.gov/mrsa/index.html

https://medlineplus.gov/skininfections.html

http://woundhealingsocietyfoundation.org/

http://www.evereth.home.pl/archiwum-pdf/lr/2012/3/1.pdf

https://www.labtestsonline.pl/choroba/zakazenia-skory-i-ran

https://forumleczeniaran.pl/rodzaje-zakazen-rany/