Postępowanie w przypadku wystąpienia ogniska epidemicznego Gronkowca złocistego - szczepu MRSA
Zakażenia MRSA są niebezpieczne bo narażają naszych pacjentów i pracowników (!) na uszczerbek na zdrowiu, a nas na spore koszty. Już nawet działania profilaktyczne podczas podejrzenia epidemii są kosztowne, a co dopiero rezultat większego ogniska zakażenia.
W tym tekście chcemy omówić, jak ważna jest profilaktyka zakażeń oraz jakie czynności można podjąć, żeby zmniejszyć ryzyko zachorowań. Profilaktyka jest ważna ze względu na to, że infekcje MRSA przenoszą się głównie na pacjentów z ranami lub z założonymi kaniulami obwodowymi (tzw. „wenflonami”). Ryzyko jest wysokie, bo liczba osób potencjalnie skażonych jest wysoka.
spis treści:
- identyfikacja epidemii gronkowca
- objawy zakażenia gronkowcem złocistym
- możliwe drogi zakażenia
- jak ograniczać występowanie gronkowca złocistego
- pouczenie pacjenta zakażonego MRSA
- procedura dezynfekcji rąk
- rola czystej odzieży podczas epidemii
- ograniczenie liczby przyjęć w placówce
- przygotowanie chorego do zabiegu
- przyrządy diagnostyczne oraz użytku osobistego
- ocena wykrytego szczepu drobnoustrojów
- w przypadku niewykrycia zagrożeń lecz podwyższonego ryzyka
- raport końcowy
- działania podejmowane po zakończeniu epidemii
- ekonomika sytuacji kryzysowej
- miejsce na Państwa pytania odnośnie produktów
Jak rozpoznamy epidemię gronkowca
Za ognisko zakażeń uznaje się wystąpienie przynajmniej dwóch przypadków zachorowań wywołanych tym samym drobnoustrojem powiązanych epidemiologicznie. Zależnie od stanu pacjenta, warunków otoczenia oraz poziomu higieny choroby mogą przebiegać rozmaicie, dlatego pracownicy zakładów opieki, czy szpitali są wyczuleni na podobne symptomy swoich pacjentów.
Jednym z groźniejszych szczepów bakterii jest Staphylococcus aureus – w tym szczepy wrażliwe i oporne na meticylinę (kolejno MSSA i MRSA).
Dużą rolę w wykrywaniu zakażeń mają pracownicy wykształceni i doświadczeni w tej dziedzinie (np. pielęgniarki epidemiologiczne). W przypadku podejrzenia zakażenia należy zebrać materiał badawczy pacjenta i przekazać do laboratorium. Tam dopiero okazuje się, z czym mamy do czynienia, o ile niebezpieczeństwo zostanie wykryte.
Objawy zakażenia gronkowcem złocistym
Ostatnimi czasy najczęściej dochodzi do zakażeń Staphylococcus aureus odpornym na meticylinę, czyli MRSA (MSSA jest już rzadziej spotykanym szczepem, ale jego objawy są podobne). Najczęściej możemy zaobserwować zakażenia skóry oraz tkanek miękkich SSTI. Objawiają się one uciążliwymi czyrakami, ich skupieniami, ropnymi zmianami wokół mieszków włosowych. Podejrzane szczególnie są zmiany na skórze, które przybierają biały, albo żółty kolor. Pacjent może narzekać na bóle, skóra będzie miejscami cieplejsza i może puchnąć.
Możliwe drogi zakażenia
Gronkowiec złocisty zazwyczaj swój początek bierze u zakażonego pacjenta.
Bardziej niebezpieczną, bo mniej oczywistą sytuacją powodującą zakażenie będą osoby skolonizowane gronkowcem bez śladów infekcji. Niestety gronkowca mogą przenosić również pracownicy służby zdrowia oraz osoby opuszczające szpital – np. dzieci, sprzedawcy, nauczyciele, którzy na co dzień obcują z dużą liczbą innych osób. Specjaliści zalecają, żeby ograniczyć, a nawet całkowicie odsunąć potencjalnych nosicieli od przebywania z pacjentami.
Drugą kwestią jest neutralizacja drobnoustrojów. O tym traktuje kolejny rozdział.
Jak ograniczać występowanie gronkowca złocistego – czyli dezynfekcja powierzchni potencjalnie skażonych
Ograniczenie epidemii polega na zdiagnozowaniu i odcięciu potencjalnych miejsc pochodzenia zakażenia oraz kontrolę procedur higienicznych.
W pierwszym przypadku poszukuje się potencjalnych źródeł zakażenia by je zlikwidować. Może to być rozmrażana żywność, nosiciele, którzy niedawno trafili na oddział. Jeżeli uda się wykryć źródło należy je unieszkodliwić lub odizolować. Przydatna będzie również dezynfekcja całego otoczenia źródła zakażeń.
Aby sprawnie kontrolować procedury higieniczne w ochronie przed gronkowcem złocistym warto wiedzieć, że bakteria roznosi się głównie drogą kontaktową. W badaniach z lat 60-tych stwierdzono, że aż 80% pracowników medycznych mających kontakt z zakażonymi pacjentami przenosiło te bakterie dalej.
Najważniejsze będzie wykorzystanie rękawiczek oraz fartuchów z długimi rękawami jako ochrony barierowej. Personel powinien poświęcić równie wiele uwagi szybkiej dezynfekcji małych powierzchni. Dezynfekować należy:
- ręce (również przy zmianie rękawiczek na nowe),
- sprzęt,
- powierzchnie robocze, z którymi był kontakt dotykowy,
- pościel i ręczniki pacjentów oraz wszelkie tkaniny z pomieszczeń, w których przebywają pacjenci lub osoby skolonizowane
Gronkowiec w niewielu przypadkach roznosi się drogą kropelkową. W tym przypadku konieczne będzie rozszerzenie dezynfekcji na podłogi oraz ściany oraz uruchomienie lamp bakteriobójczych.
Specjaliści z Zakładu Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej NIL w Warszawie wskazują, że wysokie ryzyko zakażenia jest u osób z ranami otwartymi, oparzeniowymi. Ucierpieć mogą również pacjenci z zapaleniem płuc oraz nowotworami. Szczególnej trosce powinniśmy poddać pacjentów niedożywionych lub osłabionych (na ten temat niebawem napiszemy kilka porad)
Produkty stosowane w przypadku zakażeń MRSA
| Dezynfekcja skóry zainfekowanej i skolonizowanej: | Dezynfekcja rąk personelu: | Rękawiczki diagnostyczne: |
|
|
||
| Odzież ochronna: | Dezynfekcja dużych powierzchni: | Dezynfekcja małych powierzchni: |
Pouczenie pacjenta zakażonego MRSA
Pamiętajmy również, że instrukcje higieniczne obejmują w szczególności pacjentów, którzy roznoszą drobnoustroje. Należy przestrzegać ich przed konsekwencjami niewłaściwej higieny. Zalecenia dla tych osób znajdziecie Państwo we wszystkich opisanych tu punktach.
Osoby skolonizowane gronkowcem złocistym bez śladów infekcji powinno się pieczołowicie myć antyseptycznymi płynami i szamponami. Do wnętrza nosa, gdzie bakterie często występują, zaleca się aplikować żel. W obu przypadkach skuteczny okazuje się Octenisan. To antybakteryjną emulsją myjącą, która skutecznie usuwa MRSA. Występuje również w postaci żelu do nosa.
Procedura dezynfekcji rąk
Pobierz instrukcję w wersji pdf
Podczas zakupów w naszym sklepie internetowym możecie Państwo poprosić o ulotkę z pianki do przyklejenia na ścianę.
Przestrzeganie zasad dezynfekcji rąk jest kluczowe, bowiem utrzymanie wysokiego poziomu higieny rąk skutecznie redukuje ryzyko zakażeń krzyżowych (zobacz jak radzić sobie z zakażeniem rany). Personel medyczny powinien przyswoić zasady dezynfekcji i wiernie ich przestrzegać nawet w pośpiechu. Z doświadczenia wiemy, że ulotki i plakaty nie są najskuteczniejsze, szkolenia również nie zawsze spełniają swoją rolę. Dopiero kryzysowe sytuacje prowadzą do bardziej świadomego korzystania z zasad higieny.
Pomimo, że nie ma złotego środka na skuteczne wdrożenie procedury dezynfekcji dłoni, istnieją sposoby, które ją ułatwiają. Okazuje się, że największym ciężarem dla pracowników jest czas potrzebny na prawidłową dezynfekcję.
Poniżej przedstawiamy dwa sposoby, o których słyszeliśmy kilka dobrych słów:
- Pracownicy medyczni mogą nosić w kieszeniach preparaty do dezynfekcji rąk – jest to przydatne, gdy trzeba wykonać pracę „w biegu”. Pamiętajmy, że jest to raczej doraźna metoda. Niestety pojemnik preparatu oraz kieszeń fartucha należy wtedy uznać za miejsce skażone.
- Przydatne będą także uchwyty na dozowniki dezynfekujące zawieszane na łóżkach lub na ścianach niedaleko od pacjentów. Pozwala to zachować czyste dłonie przed podjęciem kolejnej pracy i ułatwia pracownikom przestrzeganie procedur higienicznych, bo dozownik pod ręką bardziej narzuca się naszej zawodnej pamięci.
W całym procesie ważna jest szczególna troska o chorych poddanych izolacji. Pracownicy powinni podjąć wszystkie kroki higieny zarówno podchodząc tam do pracy, jak i opuszczając ją.
Czystość odzieży
Elementem higieny ośrodka lub kliniki wymagającym czystości jest również odzież oraz tekstylia użytkowe. Pod uwagę bierzemy tu odzież personelu, pacjentów, pokrowce na materace, poszewki oraz ręczniki. To główne przedmioty, na które należy zwrócić uwagę podczas podejrzenia infekcji MRSA. Naszym zadaniem będzie oddzielenie drogi czystej od brudnej oraz bardziej pieczołowite kierowanie odzieży i tkanin do prania.
Kluczowe staje się zastosowanie odzieży jednorazowej, której noszenie obowiązuje w izolowanych pomieszczeniach.
Skutecznymi produktami, które poradzą sobie z praniem i dezynfekcją w wysokich temperaturach będą: Clax desotherm oraz Proszek Eltra.
Ograniczenie liczby przyjęć w placówce
Chroniąc całą placówkę przed roznoszeniem bakterii należy zmniejszyć lub całkowicie wykluczyć odwiedzanie chorych. W przypadku ryzyka epidemii zalecane jest blokowanie wszelkich możliwych dróg, którymi gronkowiec może się przenosić. Wąskie gardła placówki powinny zostać obwarowane wysokimi standardami higieny. Mogą to być na przykład przedsionki, toalety, izolatki, wyjścia z sal i oddziałów.
Pamiętajmy, że zabezpieczenie kluczowych punktów przenoszenia zakażeń – tak zwanych wąskich gardeł – znacznie ułatwia pracę w szpitalu, zmniejsza poziom stresu pracowników oraz redukuje zmęczenie.
Przygotowanie chorego do zabiegu
Bardzo ważne jest, żeby podczas podejrzenia epidemii MRSA podchodzić do wszystkich zabiegów z najwyższą starannością. Pracownicy powinni przede wszystkim dezynfekować ręce przed kontaktem z pacjentami – zarówno tymi, potencjalnie zakażonymi gronkowcem, jak i wolnymi od zakażenia. Warto mieć na uwadze, że to pracownik medyczny może przenosić drobnoustroje.
Utrzymanie zasad aseptyki i antyseptyki zazwyczaj przebiega sprawnie podczas zabiegów, bo pracownicy są dobrze przeszkoleni w tej dziedzinie. Dodatkowym zaleceniem jest jedynie zwrócenie uwagi na bardziej ostrożne podejście do pacjenta oraz dezynfekcję rąk i sprzętu po zabiegu.
Przyrządy diagnostyczne oraz użytku osobistego
Proszę pamiętać, że wszelkie przedmioty użytku osobistego pacjenci powinni stosować wyłącznie dla siebie. Niedozwolone jest korzystanie z tego samego ręcznika, kubka, czy maszynki do golenia przez dwie osoby – nawet spokrewnione.
Sytuacja ma się podobnie w przypadku przyrządów diagnostycznych. Stetoskopy i ciśnieniomierze, których dezynfekcja jest uciążliwa sprawiają najwięcej problemu. Niestety w przypadku podejrzenia infekcji powinniśmy poddać je dezynfekcji po każdym pacjencie. Stosowanie innego stetoskopu dla każdego pacjenta także będzie utrudnione, bo trzeba również je osobno składować, żeby potencjalnie nie kontaminowały innych urządzeń.
Ocena wykrytego szczepu drobnoustrojów
Zadaniem laboratoriów podczas ogniska epidemicznego S. Aureus jest zbadanie fenotypu szczepu. Ma to na celu ustalenie, na jakie leki oraz środki chemiczne bakteria jest wrażliwa. Oprócz tego czeka nas również badanie genotypu Gronkowca. Zazwyczaj przeprowadza się je poza szpitalem, bo wymagana jest zaawansowana aparatura laboratoryjna. W ostatnim czasie do badania szczepu S. aureus popularna jest metoda typowania molekularnego.
W przypadku niewykrycia zagrożeń lecz podwyższonego ryzyka
W przypadkach, gdy żaden ze szkodliwych drobnoustrojów nie zostanie wykryty, a podejrzewamy niebezpieczeństwo należy zastosować podwyższone standardy higieny. Dezynfekcja otoczenia pacjenta oraz czystość personelu są kluczowe. Ważny jest również bezpieczny transport brudnej pościeli i ubrań pacjentów do prania.
Raport końcowy
Przeprowadzone działania zapobiegawcze pomagają radzić sobie z ewoluującymi drobnoustrojami. W raporcie końcowym należy wypisać wnioski odnośnie skutecznych metod, które przyczyniły się do wygaśnięcia ogniska epidemicznego. Materiał jest przekazywany do komitetu zakażeń szpitalnych oraz dyrekcji szpitala. Następnie raport trafia do inspekcji sanitarnej - dyrektor przekazuje raport do 30 dni po wygaśnięciu ogniska. Dla nas najważniejsze będzie odnalezienie najskuteczniejszych sposobów wygaszania zachorowań, ograniczenie transmisji zakażenia.
Działania podejmowane po zakończeniu epidemii
Zakończenie epidemii wiąże się często ze zwolnieniem warty. Praktyka dowodzi, że nawet wtedy trzeba wykazać się czujnością i przestrzegać procedur sanitarnych podobnie jak podczas epidemii. Bakterie mogą przebywać w otoczeniu jeszcze jakiś czas lub objawić się u kolejnych nosicieli. Z całej sytuacji zaleca się wyciągnąć wnioski odnośnie skutków działania metod bezpieczeństwa.
Trzy słowa o ekonomice zarządzania sytuacją kryzysową
Ścisłe kontrolowanie zakażeń szpitalnych pozwala znacznie ograniczyć koszty przeznaczone na zakup środków ochronnych i dezynfekujących dla tych osób, które są odcięte od ogniska epidemicznego. Kontrolowanie punktów krytycznych w szpitalach, czy w domach pomocy społecznej jest w tym przypadku bardzo efektywne.
Na zakończenie
Pamiętajmy również, że prawidłowy przebieg procedur epidemicznych nie powinien zakłócać funkcjonowania szpitala. Dlatego jako podsumowanie chcemy podkreślić, że najważniejsza jest tak zwana kontrola wąskich gardeł, uświadomienie pracowników, podwyższenie standardu higieny oraz dobra komunikacja w obrębie obiektu.
Zachęcamy do zadawania pytań w komentarzach odnośnie stosowanych preparatów lub technik kontroli epidemii.
Zobacz jak objawia się zakażenie MRSA
Bibliografia:
Kania-Pudło M., Bojarska K., Hryniewicz W."Zasady postępowania w ogniskach epidemicznych wywoływanych przez szczepy staphylococcus aureus. Zadania Zespołu ds. zakażeń szpitalnych" - dostępny w internecie.
Kozińska A, Bojarska K, Hryniewicz W. "Nosicielstwo S.aureus, czy prawdziwe zagrożenie?" Nowa Klinika 2008 r. Vol 15 Nr 5-6.
Red. Bertini G, Nicoletti P, Scopetti F, Manoocher P, "Staphylococcus aureus epidemic in a neonatal nursery: a strategy of infection control" 2006 r.
Diekema D.J., Climo M. "Preventing MRSA Infections: Finding It Is Not Enough" 2008 r.
| f | Polub nas na facebooku i bądź na bieżąco | Wymieniaj punkty na nagrody |
